Kasper Wojnar


Kasper Wojnar 

 


 Wojnar Kasper. Urodził się 3 stycznia 1871 r. w Borku, pow. Krosno. Pochodził z rodziny włościańskiej. Sztuki pisania i czytania nauczył się w domu rodzicielskim. Księża   w Jedliczu – proboszcz Edward Janicki i wikariusz Jan Szura zwrócili uwagę na niepospolite zdolności Wojnara i namówili rodziców do wysyłania go na naukę do Jasła. Już w szkole ludowej utrzymywał się z lekcji zarabiając u burmistrza Koralewskiego w Jaśle 2 złr. miesięcznie. Później uczęszczał do jasielskiego gimnazjum. Był jednym z najwybitniejszych członków powstałej tu około 1880 r. tajnej organizacji „Związek Żurawów”. Przybierała ona  i inne nazwy np. „Orła Białego” czy „Ligi Narodowej”, aby zmylić czujność policji austriackiej . Celem było wyzwolenie narodowe.

Po zdaniu matury w jasielskim gimnazjum w czerwcu 1893 r. udał się do Krakowa. Podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zaangażował się w struktury tajnych akademickich organizacji niepodległościowych. Rozwijał również działalność wśród młodzieży rzemieślniczej pozyskując ją do pracy dla Polski i jej niepodległości.

W 1894 r. w setną rocznicę insurekcji warszawskiej, Kasper Wojnar wydrukował nadesłany z Warszawy tekst tajnej odezwy w drukarni „Nowin Raciborskich” Józefa Rostka. W tym samym roku rozpoczął edycję „O Naczelniku Kościuszce”. Również w roku 1894 wydał swój pierwszy kalendarz pod tytułem „Gospodarz”. Przez szereg lat w wydawnictwie „Kościuszki” wydał 56 swoich dziełek i broszur o łącznym nakładzie półtora miliona egzemplarzy oraz sześćset tysięcy kalendarzy. Zebrał też w trzech arkuszach druku pieśni narodowe, które w 32 wydaniach rozeszły się w milionach egzemplarzy. W latach1896 – 1898 redagował, a później przez dłuższy czas współredagował „Polaka” z dodatkiem „Gwiazdka” przeznaczonym dla dzieci. Pisma te, przeznaczone do nielegalnego kolportażu    w zaborach rosyjskim i pruskim, oddały ogromne usługi sprawie ojczystej, przyczyniając się w dużym stopniu do uświadomienia narodowego polskiego ludu.

Pracował też Wojnar w Czytelni Akademickiej i był jej prezesem w roku 1895. Przez kilkanaście lat należał do Zarządu Głównego Towarzystwa Szkoły Ludowej piastując w nim przez 4 lata urząd sekretarza.

Największe zasługi dla niepodległości Polski położył przez przenoszenie „bibuły”.    W tę działalność zaangażowany był w latach 1894 – 1899. Przewoził wielokrotnie, każdego roku w tzw. „ornatach” na sobie ważne odezwy, czasopisma i broszury, aby zaś nie wzbudzić podejrzenia, jeździł przez Katowice, Sosnowiec, czasem przez Toruń – Aleksandrów, to znowu przez Brody – Radziwiłłów. Zajmował się też transportem „bibuły” przy pomocy przemytników w Zagłębiu Dąbrowskim i Lubelskiem.

Podczas jednego z transportów ujęli go żandarmi rosyjscy w Lublinie i w dniu 3 maja 1899 r. przewieźli go do X pawilonu w Cytadeli, a potem na „Pawiak”. Przesiedział tu 9 miesięcy. Wyszedł na wolność dzięki interwencji Koła Polskiego w parlamencie wiedeńskim, które upominało się o niego jako poddanego austriackiego.

W domu Wojnara w Krakowie było „biuro paszportowe” i „wytwórnia ornatów”. Oboje z żoną, która mu dzielnie pomagała w pracy, zajmowali się sprawami unitów i udzielali pomocy młodzieży bojkotującej szkoły rosyjskie, tłumnie studiującej podówczas na uniwersytecie w Krakowie.

Jedną z bardzo chlubnych kart pracy Wojnara to wydawnictwo przepięknych, bogatych w treść i formę kalendarzy. Kalendarze: „Gospodarz”, „Polak”, „Kalendarz Mariański” i „Kalendarz Powszechny”, zawierające wyjątki z najlepszych naszych pisarzy, mówiąc o najważniejszych zagadnieniach życia narodowego, gospodarczego i społecznego, owiane wielkim i gorącym uczuciem patriotyzmu, wyrażały dobro i piękno, a zarazem budziły ducha patriotycznego. Były również miłą i pożyteczną lekturą wszystkich Polaków.

Po wybuchu wojny wstąpił Wojnar 8 sierpnia 1914 r. w 44 roku życia do Legionów. Służył początkowo w piechocie. Później przeniósł się do artylerii.

Po uformowaniu się artylerii legionowej w Przegorzałach i po otrzymaniu 20 armatek górskich, model z roku 1875, których utworzono 5 baterii, wyruszył Kasper Wojnar wraz     z 3 bateriami do II brygady Legionów na front karpacki i w północnych Węgrzech. Tam po ćwiczeniach odbytych w Kirlihza i po egzaminie otrzymał nominację na podporucznika i dowódcę baterii 12 października 1914 r.

W Karpatach poza frontem sformował i wyćwiczył trzecią baterię 10 i 20 stycznia 1915 r. bateria ta przeszła chrzest ogniowy pod Kirlibabą na pograniczu Węgier i Bukowiny. W czasie zawziętych walk w Pap – falva pod Kirlibabą umiejętnie kierował ogniem  artylerii legionowej łamiąc opór nieprzyjaciela. Później bateria, którą dowodził K. Wojnar, została wyróżniona rozkazem komendy legionów:

„Wyrażam najwyższe uznanie i pochwałę komendy Legionów całej baterii NR III za nadzwyczaj dzielne zachowanie się i okazaną zimną krew pod silnym ogniem nieprzyjaciela w walkach pod  Pap – falva dnia 19 – tego stycznia 1915 r. Za zasługi położone w bitwach pod Pap – falva, które przyczyniły się do zaszczytnego wyróżnienia się baterii NR III, mianuje podporucznika Kaspra Wojnara, komendanta wyżej wymienionej baterii, porucznikiem, z odznakami X rangi, zaś chorążego tejże baterii Bolda Jana podporucznikiem z  odznakami XI rangi. Durski , marszałek polny”.

W służbie legionowej pozostał Wojnar przez cały czas istnienia legionów pracując pod koniec w komisji regulaminowej i artyleryjskiej. W tym czasie napisał również zwięzłą historię Polski, która w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku odegrała wielką rolę. W pracy plebiscytowej brał czynny i żywy udział. Ta dziedzina pracy nie była mu obca, ponieważ już od 25 lat współpracował z działaczami narodowymi na Górnym Śląsku, zwłaszcza z dr Józefem Rostkiem, redaktorem „Nowin Raciborskich”. O wybitnych zasługach Wojnara na tym polu świadczy następujący dokument:

„Pan Kasper Wojnar  z Warszawy pracował od sierpnia 1920 r. do 24 marca 1921 r. w Polskim Komitecie Plebiscytowym dla Górnego Śląska. Jako szef wydziału wydawniczego współpracą swą przy redagowaniu bardzo wielkiej ilości broszur o odezwach agitacyjnych oddał sprawie narodowej w walce o Kresy Zachodnie bardzo cenne usługi. Pan Wojnar i poza tym brał gorliwy udział w pracy na terenie plebiscytowym wygłaszając przemówienia na licznych wiecach i zebraniach. Roman Konkiewicz, b. Szef wydz. Org. Polskiego Komisariatu Plebiscytowego”.

Wojnar poświęcał tej pracy od 8 do 16 godzin dziennie. W roku 1922 opuścił szeregi armii polskiej a przy weryfikacji w uznaniu zasług otrzymał rangę podpułkownika. Posiadał następujące odznaczenia: Virtuti Militarii, dwukrotnie Krzyż Walecznych, Krzyż Niepodległości i Srebrny Krzyż Zasługi.  Z wojska wystąpił dlatego, by wrócić do umiłowanej pracy oświatowej. Po wystąpieniu z wojska założył księgarnię w Warszawie i przystąpił do wznowienia wydawania swych znakomitych kalendarzy.

Książki wydawane przez Kaspra Wojnara, a także kalendarze trafiały pod strzechy. Regularnie zasilały księgozbiory bibliotek Towarzystwa Szkół Ludowych. Wyrównywały one poziom kultury wsi i upowszechniały wśród wiejskich czytelników dobra kultury narodowej.

Obecność pamięci Kaspra Wojnara w Jedliczu stała się faktem przez nadanie imienia wielkiego księgarza Bibliotece. Tym samym współcześni docenili jego działalność i zasługi jakie miał dla polskiej kultury i swojej małej ojczyzny Jedlicza.

Dopełnieniem tego wydarzenia  było odsłonięcie przez Burmistrza Gminy Jedlicze Zbigniewa Sanockiego tablicy pamiątkowej z wizerunkiem Kaspra Wojnara w Bibliotece w dniu 11 listopada 1999 roku.